Ongeduld, dat is wat veel deelnemers aan de coöperatie Land van Ons gemeen hebben. Ongeduld met de transitie van intensieve landbouw naar een manier van boeren met meer aandacht voor biodiversiteit en herstel van het landschap. Ongeduld dat er niet sneller een stop komt op de afname van de soortenrijkdom van planten en dieren op de Nederlandse natuur- en cultuurgronden. Dat er iets moet veranderen in de agrarische sector is in ieder geval een belangrijk gespreksonderwerp in politiek Den Haag, maar belangrijke knopen zijn niet doorgehakt.
Wat op andere plekken nog een debat, een vraagstuk of een hoofdpijndossier is, dat is voor Land van Ons een uitgemaakte zaak. De deelnemers van Land van Ons willen sneller aan de slag. Behoud van Nederlandse landbouw, maar wel op een andere manier. Daarvoor koopt de coöperatie landbouwgrond op om dat onder eigen voorwaarden te laten beheren.
In het programma Zomergasten zei Rijksbouwmeester Floris Alkemade op 18 juli 2021 dat Nederland niet rigoureus landbouwgrond moet inruilen voor natuur. We hebben juist meer boeren nodig, aldus Alkemade. Boeren zijn hard nodig bij de inrichting en onderhoud van het landschap. Ze zijn nodig voor de klimaatadaptatie, het circulair maken van voedselproductie, ontwikkeling van biodiversiteit en bodem. Alkemade verwoordde hiermee precies het gedachtegoed van Land van Ons.
Burgers leggen jaarlijks een bedrag in bij Land van Ons, die op haar beurt het geld gebruikt om percelen landbouwgrond aan te kopen. Na een grondige analyse wordt per geselecteerd perceel bekeken hoe het land het beste beheerd kan worden en op welke manier biodiversiteit kan worden verbeterd. Er worden boeren aangezocht die voor een redelijke pachtprijs op basis van de visie van Land van Ons de grond duurzaam willen bewerken.
De ambitie is groot bij de organisatie. Het uiteindelijke doel is om in totaal 300.000 hectare in Nederland om te zetten in natuurvriendelijke landbouw, wat neerkomt op 15 procent van alle Nederlandse landbouwgrond. Een ambitieus streven, want daar is 18 miljard euro voor nodig. Aan de andere kant betreft dat maar 5 procent van de Nederlandse spaartegoeden. Het getal is niet zomaar gekozen, het is volgens oprichter Remerie de ondergrens voor een kentering in het Nederlandse landschap en de biodiversiteit.
Natuurlijk rendement
Het rendement dat Land van Ons biedt is duurzaamheid. Wie met speculatieve motieven geld wil inleggen wordt door de coöperatie ontmoedigd. Hoewel grond waardevast blijkt, is het onzeker wat de toekomst brengt. Financieel rendement is voor Land van Ons geen doel, er wordt gestreefd naar een opbrengst in biodiversiteit en herstel van het oude landschap. Het ingelegde geld van een deelnemer wordt omgezet in vierkante meters grond. Dat getal zien de deelnemers terug op hun eigen omgeving in de site van Land van Ons waar hun vierkante meters staan die zijn vastgesteld via een gemiddelde grondprijs bepaald op basis van de vraagprijzen van kansrijke percelen. Daarbij gaat de coöperatie aan de veilige kant zitten zodat het feitelijke recht dat aan het eind van het jaar wordt berekend iets naar boven wordt afgerond. Na twee jaar is het mogelijk om weer uit te stappen bij de coöperatie. De actuele grondprijzen bepalen of de deelnemer meer of minder terugkrijgt voor deze vierkante meters grond. De prijs wordt dus geïndexeerd naar het verkoopmoment.
Van het geld dat wordt ingelegd door een deelnemer wordt 5 procent apart gezet in de coöperatie om eigen vermogen op te bouwen. Dit vermogen wordt ingezet voor voorfinanciering en onverwachte tegenvallers. Ook zijn er donaties mogelijk en er zijn aparte mogelijkheden voor deelnemers die meer dan 20.000 euro willen inleggen. De minimale looptijd is voor die bedragen langer dan de twee jaar voor de meeste deelnemers, denk aan 5, 10, 15 of 20 jaar naar gelang de bedragen. Dan wordt wel een lager percentage apart gezet in de coöperatie voor de opbouw van eigen vermogen. Daarnaast is de garantie op financieel rendement niet 0,1 procent zoals bij de deelnames tot 20.000 euro maar 0,2 of 0,3 procent. Legt een deelnemer meer dan 300.000 euro in, dan wordt deze extra zekerheid geboden met een hypothecair recht op een met dit bedrag aangekocht perceel. Bij een inleg boven de 500.000 euro kan het kadastraal eigendom op naam van de deelnemer worden gezet. Met de restrictie dat het gedurende tenminste 20 jaar in beheer van Land van Ons wordt gegeven.
Deelnemers betalen 20 euro lidmaatschapsgeld voor twee jaar. Dat wordt gebruikt voor kosten van de organisatie die op vrijwilligers drijft. Bij overlijden van een deelnemer gaat het eigendom over op de rechthebbende erfgenamen. Deelnemers dienen de waarde van hun aandeel in de coöperatie op te geven in box 3 bij de belastingaangifte.
Eurocommissaris Frans Timmermans heeft in zijn ‘Green Deal’ de ambitie vastgelegd dat 25 procent van de EU-landbouwgrond in 2030 biologisch moet zijn. In 2019 was volgens de cijfers van Eurostat het gemiddelde voor de EU 8,49 procent en het percentage biologische landbouwgrond in Nederland 3,75 procent. Naast de hoge grondprijzen heeft deze lage positie voor Nederland (slechts vijf EU-landen scoren nog slechter) ook te maken met het (gebrek aan) handelen van de overheid. Daar komt het ongeduld van de oprichters en deelnemers van Land van Ons vandaan waar dit artikel mee begon. De coöperatie wil laten zien hoe simpel het kan zijn als boer en burger samenwerken: burgers leggen geld in en verpachten aan boeren, samen werken ze aan een plan voor een natuurvriendelijke landbouw met een goed verdienmodel.
De deelnemers zijn verzekerd van extra biodiversiteit in Nederland, een terugkeer of behoud van het oude landschap waarbij het vermogen van de deelnemers intact blijft, afhankelijk van de ontwikkeling van de grondprijs.
Betekenis voor de praktijk
Land van Ons is een burgerinitiatief, een coöperatie opgericht uit onvrede over het (uitblijven van) overheidsbeleid. Door samen te werken en samen geld bij elkaar te leggen stelt Land van Ons zich op als grondkoper met een specifieke visie. Doel is om biodiversiteit te stimuleren en verdwenen landschap terug te brengen. Land van Ons wil niet minder landbouw, maar andere landbouw. Het onderneemt zelf actie en streeft naar 300.000 hectare natuurvriendelijke landbouw.
Tekst: Alex van der Hulst