Hoe gaan onze boeren om met droogte en een veranderend klimaat? Howard Koster van ons perceel de Biesterhof in Duffelt geeft een inkijkje in de plannen die hij samen met zijn partner Claudi Rudolf heeft voor een klimaatadaptief systeem.

Droogte, droogte, droogte

Howard Koster: ‘Het is hier ongelofelijk droog geweest. Toen het een aantal weken geleden regende en er op andere plekken in Nederland 30 millimeter viel, hebben wij 3 millimeter gehad hier. Wij hebben 17,5 hectare grasland, 7,5 hectare akkerbouw, zo was het toen wij hier kwamen in maart. We hebben dat dit jaar zo gelaten, en voor de granen die wij hebben gezaaid hebben we een goede oogst gehad. Gedurende het groeiseizoen van de granen kregen we elke keer precies op het moment dat we het echt nodig hadden wat regen. Als ik nu echter uit het raam kijk ziet het gras er uit als een Sahel achtig landschap. We hebben 30 koeien op het perceel maar die moeten we al 1.5 maand bijvoeren omdat het gras gewoon niet groeide.’

Een vicieuze cirkel

‘Nadat we de granen hebben geoogst heb ik een groenbemester ingezaaid met veel vlinderbloemigen, en die binden stikstof uit de lucht door een symbiose aan te gaan met een bacterie. Dit jaar zitten wij in een tweejarig traject met een omschakeling naar biologisch. Wat betekent dat ik mijn producten nog niet biologisch mag verkopen maar dat ik wel alles biologisch moet toepassen op het land. Daarvoor moet ik op zoek naar biologische mest, wat veel moeilijker te verkrijgen is dan mest uit de gangbare veehouderij, omdat daar een heel groot overschot van is. Voor volgend jaar is dat rond, en voor dit jaar heb ik dus op 7.5 hectare een vrij duur mengsel van vlinderbloemigen gezaaid. Het probleem was alleen dat er geen regen viel, dus de groenbemester kwam niet op.’

‘Uiteindelijk heb ik met de akkerbouw partners waarmee ik samenwerk besloten om 30 millimeter te beregenen. We moesten daarvoor met een pomp het water uit een nabijgelegen meer pompen en met een haspel het hele perceel beregenen. Economisch en ecologisch gezien is dat eigenlijk een nachtmerrie omdat het mij nu veel geld kost om een groenbemester te beregenen. En die groenbemester gaat mij geen geld opleveren, die ga ik aan het eind van de winter weer onderwerken in de grond. Dus financieel is dat een uitdaging, naast dat ik hiervoor ook gebruik moest maken van fossiele brandstoffen. Om uit deze neerwaartse spiraal te komen werken we aan een oplossing voor de lange termijn, en dat is agro-forestry.’

‘We spelen in op klimaatverandering met een systeem dat zich kan aanpassen, met alternatieve gewassen zoals bijvoorbeeld Sorghum, in plaats van het reguliere graan.’

Op naar een microklimaat

Howard: ‘Op de hele 25 hectare die wij hebben hier gaan er bomen geplant worden. Er komt een voedselpark, hetzelfde concept als een voedselbos, met verschillende lagen aan bomen. Er komt rijenteelt met fruit- en notenbomen in rijafstanden van 35 meter met daartussenin akkerbouw. En we gaan 2.5 hectare aan natuur creëren, met veel struweelhagen en elzensingels die zorgen voor een microklimaat. Tussen de bomenrijen is er veel minder verdamping, doordat er schaduw gecreëerd wordt en de wind wordt gebroken. We maken gebruik van het feit dat bomen in staat zijn om veel vocht vast te houden, wat nodig is nu we lange droge periodes ondergaan. We zien nu dat de regen die valt, in korte hevige periodes valt waarna het heel lang droog is. Dus je moet in staat zijn om de regen vast te houden in de droge periodes, dat kunnen deze bomen doordat ze met de wortels alsnog bij het grondwater kunnen. Wij hopen in de toekomst meer in te spelen op klimaatverandering met dit klimaat-adaptieve systeem. En daarbij zijn we ook aan het kijken naar alternatieve gewassen. Ik ga kijken of we Sorghum kunnen telen hier, een droogtetolerante plant waarvan het zaad gebruikt kan worden als voedsel en voor de productie van alcoholische dranken zoals Kafirbier. Dus we zijn echt aan kijken naar wat we verwachten van het weer en klimaat en welke gewassen we hier in Nederland neer kunnen gaan zetten in plaats van een regulier graan bijvoorbeeld. Gewassen die inspelen op onze behoeftes, zoals ook bijvoorbeeld lupine, welke veel plantaardige eiwitten bevat (net als de noten van onze bomen trouwens), en waar je minder zorgen om hebt met de verandering van het klimaat.’

‘Een sterk bos begint met pionierbomen, die met beschutting en het vocht het land klaarstomen voor het voedselbos.’

Van het land: Glutenvrij bier en bouwisolatie

‘Ik kijk naar wat er mogelijk is met wat wij telen. Van Sorghum kan je bijvoorbeeld glutenvrij bier brouwen, je kan er brood van bakken en er zijn een aantal plekken in Nederland waar de vezels van Sorghum worden gebruikt voor isolatiemateriaal in de bouw. Het is een mooi dubbel-doel gewas. Dus we kijken naar welke gewassen goed in onze rotatie passen en welke gewassen inspelen op de klimaatverandering. En dan heel belangrijk: wat krijgen we voor het gewas, en wat draagt het bij, en wat is de opbrengst, zodat we weten of het ook economisch uitkomt.’

Pionieren met bomen en gewassen

‘We willen deze winter beginnen met het aanplanten van pionierbomen. In een bos heb je altijd successie: de eerst bomen zijn zwarte elzen, wilgen en die bereiden de omgeving voor door beschutting te geven. Dan komen de Struweelhagen. En dan willen we volgend najaar onze eerste productiebomen gaan planten. Over 5 jaar hoop ik dat er een flink agroforestry systeem staat en dat het voedselpark er mooi bij staat. Het duurt 10 jaar voordat het voedselbos volledig op gang is. Ik hoop ook de perceptie te kunnen veranderen: een weercijfer 9 voor mooi strandweer maakt niet bewust van waar we naartoe gaan met het klimaat. We moeten die boodschap gaan verkondigen en de media moeten daar in mee, net zoals we hier op ons land doen. Land van Ons heeft een mooie positie om dit bespreekbaar en mogelijk te maken.’

Door lid te worden van Land van Ons maak je het mogelijk om Howard en andere boeren land te geven, om met onze community aan een groen land te bouwen. Samen voor een groene toekomst!

De Biesterhof:

Howard Koster en Claudi Rudolf zijn de jonge pachters die de Biesterhof willen ontwikkelen tot een burgerboerderij. Het perceel is eigendom van de coöperatie Land van Ons. Vrijwilligers van Land van Ons ondersteunen Howard en Claudi bij de uitwerking van hun plannen en praktische werkzaamheden. Ook dragen ze bij aan het onderzoek en het monitoren dat vast onderdeel is van Land van Ons projecten. De blog van Howard kan je hier vinden.