In de 2e helft van dit jaar is men aan de slag gegaan met een gezamenlijke systematiek voor het monitoren van de biodiversiteit op al onze percelen. De protocollen hiervoor zijn ontworpen door het team Beheer & Ontwikkeling, met name door VU-ecoloog prof. dr. Matty P. Berg en CBS-onderzoeker Leo Soldaat. Gekozen is voor de soortgroepen Flora (akkerplanten en graslandplanten), Vogels, Bestuivers (hommels en vlinders), Regenwormen en Landschap (via fotografie). Het mooie van de systematiek is dat bij elke soortgroep 2 of 3 geneste methodes zijn gemaakt die opklimmende deskundigheid vergen, waarbij de basismethode door relatieve leken kan worden uitgevoerd, zodat alle percelen van Land van Ons worden geanalyseerd.

Op alle percelen wordt gewerkt aan het schrijven en vervolgens uitvoeren van een beheerplan. Sinds juni 2022 zijn de volgende stappen gezet voor de percelen.

Zwagermieden, Friesland.

Gekozen is voor blijvend grasland en optimaal beheer ten behoeve van weidevogels. Het huidige grasland heeft veel weg van een monocultuur en wordt getransformeerd naar kruidenrijk grasland en mogelijk greppelplasdras. Begrazing vindt voornamelijk plaats door jonge Jersey-ossen. Een uitzonderlijk concept: pas geboren stiertjes worden niet naar de destructie gebracht. In overleg met eigenaren van omliggende percelen wordt onderzocht of het waterpeil kan worden verhoogd. Er is een concept-beheerplan gereed, dat nu verder wordt bewerkt.

Triemen in Friesland.

Dit perceel met een plasdrasgebied is een waar paradijs voor weidevogels. Er is een uitgesteld maairegime van toepassing. In de nazomer en herfst wordt het perceel begraasd door Dexter-koeien, een oud en zeldzaam geworden ras. Er wordt nog aan het beheerplan gewerkt.

Holtesch nabij Hooghalen, Drenthe.

Er wordt een proef uitgevoerd met verschillende composttoepassingen om gezonde plantgroei te bevorderen. In het najaar worden de eerste vergelijkende resultaten verwacht.

Vrouwe Vennepolder, in Oud Ade, Zuid-Holland.

Voor dit veenweidegebied is een Ecologische Quickscan uitgevoerd ten behoeve van de vergunningverlening van de gemeente Kaag en Braassem om dammen aan te leggen om het waterpeil te verhogen (waterschap is al akkoord). Daarbij is aangetoond dat er geen beletselen zijn. Integendeel, het zal een ecologische verrijking worden voor het gebied. Het waterstaatkundig project is inmiddels gegund, naar verwachting zal dit najaar de grondwaterstand omhooggaan.

Empe, Gelderland.

Op het aangekochte maisveld in Empe zijn appelbomen geplant om een boomgaard te beginnen met oude fruitrassen en is kruidenrijk grasland ingezaaid. Er wordt geen overdosis mest meer op dit veld uitgereden. Het perceelteam is aan de slag met het beheerplan.

Lettele, Overijssel.

Hier is in de afgelopen maanden een poel gegraven ten behoeve van allerlei wilde flora en fauna.

Onneresch, nabij Onnen, Groningen.

Recentelijk is ook het laatste deel van Het Veentje op de Onneresch in ons bezit gekomen. Voor een aanvulling op het beheerplan zijn er gesprekken geweest met het Waterschap. (Stemt in met vasthouden van het water d.m.v. een stuwtje.) Prof. Jan Bakker, expert in graslandbeheer, adviseert met Landschapsbeheer Groningen over aanleg en onderhoud van de landschapselementen, waaronder Het Veentje (stijlranden, slootkanten, aanleg stuwtje). De resulterende plannen en de resultaten van de monitoring zullen dit najaar in een workshop worden besproken.

Noord-Beemster, Noord-Holland.

Een recente inventarisatie leverde een indrukwekkend resultaat op van circa 30-tal verschillende plantensoorten groeiend langs de slootkanten en in het water.

Biesterhof nabij Millingen, Gelderland.

Boeren Howard en Claudi ging in maart voortvarend aan de slag. Een gedeelte van het soortarme raaigrasland is omgezet naar akkerbouw: tarwe, gerst, spelt en huttentut. Dat draagt bij aan de verlaging van het stikstofniveau, de eiwittransitie en de verhoging van de variatie in het landschap. Ook werkt dit laatste stimulerend voor de biodiversiteit. Bij de monitoring van aantallen en soorten vogels, insecten, vlinders en wormen waren aardig wat mensen betrokken, die eind augustus op een feestelijke barbecue werden onthaald. De oogst was goed, maar de afzet was improviseren. Howard en Claudi organiseerden met koks Gaby en Hanna succesvolle lunches en diners voor omwonenden, vrijwilligers en leden van Land van Ons. Op het grasland weiden schapen en koeien. Verder zijn wilde planten gezaaid aan de randen ten behoeve van insecten.

Halsteren, Noord-Brabant.

Er wordt gewerkt aan een beheerplan, waarvoor het perceel in twee delen wordt gesplitst. Voor een lagergelegen deel, waar de bodem erg compact is, wordt een plan uitgevoerd van tweemaal groenbemester, eenmaal graan en nog eenmaal groenbemester, om dan in het vijfde jaar te kunnen beginnen met groenteteelt op een verbeterde bodem. Het hoger gelegen perceel, een paardenweiland waar reeds een rijke biodiversiteit aanwezig lijkt te zijn, zal eerst nog tot april volgend jaar in hetzelfde beheer worden voortgezet om de biodiversiteit te evalueren en een plan te maken voor daarna.

Wassenaar, Zuid-Holland.

Een recent aangekocht perceel van giftige bollengrond wordt hersteld m.b.v. groenbemesting, waarna een biologische bollenteler zal worden aangetrokken.

Hasselt, Overijssel.

Een recent aangekocht perceel. Het betreft een biologisch melkveebedrijf waarvoor we een opvolger gaan zoeken. Het bedrijf is gelegen in een ecologisch gezien uiterst waardevolle polder. We gaan zorgen dat dit bedrijf een ideale buffer wordt tussen het naastgelegen natuurgebied en de meer intensieve landbouw verderop. Zo snijdt het mes aan twee kanten: het bedrijf zelf wordt meer biodivers en het nabijgelegen natuurgebied beter beschermd.

Op alle percelen vindt de landbouwproductie op biologische wijze plaats (dus geen kunstmest en bestrijdingsmiddelen), en zal het SKAL-certificaat worden verkregen; het is voor de percelen die al langer in ons bezit zijn ten dele al gerealiseerd. Daarnaast voeren we extra maatregelen uit voor het bevorderen van biodiversiteit, zoals het planten van hagen en bomen, het graven van poelen, en het inzaaien van streekeigen kruiden en het uitvoeren van ecologisch beheer van oevers en bermen. Pachters en boeren worden hierbij actief ondersteund door een grote groep vrijwilligers.

Invloed op biodiversiteit

1. Van het zaaien van inheemse bloemen en bloeiende akkergewassen is het effect snel zichtbaar geworden, aangezien de bloemen ogenblikkelijk insecten aantrokken.

2. Het stoppen van het gebruik van kunstmest, bestrijdingsmiddelen en mestinjectie zet een herstelproces van de bodem (bodemfauna, schimmels, bacteriën) in werking waarmee enige jaren gemoeid zijn. Gaandeweg wordt tegelijkertijd de flora soortenrijker, wat ook een positief effect zal hebben op biodiversiteit boven- en ondergronds.

3. Dat geldt ook voor de vele kilometers haag die zijn geplant op onze percelen: de hagen moeten eerst zelf een zekere biomassa ontwikkelen voordat ze substantieel nest- en schuilgelegenheid bieden aan o.a. vogels, kleine zoogdieren, amfibieën en reptielen en overwinterende insecten. Daarnaast zullen hagen via het geven van beschaduwing bijdragen aan een gunstig microklimaat voor plant en dier, zeker in droge jaren.

4. Er is besloten dat we ook de koolstofvastlegging in onze bodems gaan monitoren en registreren. Koolstofnulmetingen zijn uitgevoerd, maar er is nog geen registratie bij Stichting Nationale Koolstofmarkt aangevraagd. Dit gaan we allereerst doen voor het veenweidegebied in Oud Ade, waar de grootste koolstofvastlegging per ha wordt verwacht.

Impact op het landschap

Op vele percelen door het hele land hebben vrijwilligers uit de buurt hun handen ineengeslagen. Ze hebben samengewerkt aan het herstel van het landschap.
Hierdoor zijn mooie gesprekken gevoerd over de leefomgeving en hoe de kwaliteit hiervan de verhogen en te beschermen.
Hoe moet het verder? Hoe zorgen we ervoor dat er in Nederland nog plek is voor al die dieren en planten die ons landschap zo kenmerken?
Door in gesprek te gaan met elkaar en het landschap bloeien de mooiste ideeën en plannen op. Ook dragen de vrijwilligers actief bij in het maken van beheerplannen, het aanleggen en aanplanten van struiken en bomen, en in het monitoren wat dit allemaal oplevert aan biodiversiteit en aan de beleving van het landschap. Het is de mooiste verbinding tussen boer en burger die je je kunt denken.