Een van de hoofddoelstellingen van Land van Ons is het behouden en/of versterken van biodiversiteit op percelen met een agrarische bestemming. Deze doelstelling sluit naadloos aan op de brede maatschappelijke discussie: de transitie naar een natuurinclusieve manier van voedsel produceren met oog voor soortenrijke levensgemeenschappen en een gezond ecosysteem.

Een duidelijk streven, maar wat gaan we nu precies behouden of versterken en hoe gaan we dat bereiken?

Biodiversiteit is een verzamelbegrip waar heel veel onder valt en waar je op verschillende manieren tegenaan kan kijken. Gaan we voor het optimaliseren van soortenrijkdom op onze percelen of voor het ondersteunen van een specifieke groep, plant of dier? Een lastige vraag want wat goed is voor planten en bestuivers is niet per definitie goed voor regenwormen en kan zelf averechts uitwerken. Een voorbeeld is de aanleg van een natte natuurvriendelijke oever langs een perceel: meestal goed voor planten en hun bestuivers, maar vaak slecht voor regenwormen en andere bodemfauna door de hoge waterstand. Waar kies je dan voor? En als je biodiversiteit wilt versterken, wat zijn dan de meest veelbelovende ingrepen op of langs een perceel?

Dat zal vaak afhankelijk zijn van de lokale perceelomstandigheden, zoals het teeltplan, de aanwezige grondsoort, de grondwaterstand, de aanwezigheid van kleinschalige landschapselementen of het gewenste of gevoerde beheer. Bovendien laat soms een bestemmingsplan bewezen succesvolle ingrepen in het landschap voor versteviging van biodiversiteit niet toe. Maatwerk dus.

Het Team Biodiversiteit en Beheer (TBB) probeert samen met de lokale percelenteams mee te denken over deze vraagstukken. Centraal daarin staan het beheerplan, wat we in overleg met de percelenteams ontwikkelen, en het volgen van ontwikkelingen in biodiversiteit via onze monitoringsprotocollen.

De zo verkregen biodiversiteitgegevens zijn ook belangrijk om laten zien dat het gevoerde beheer van onze percelen ook daadwerkelijk vruchten afwerpt. De eerste gegevens voor dit jaar zijn alweer opgestuurd naar ons team. Met name de lijst waargenomen soorten op de Biesterhof is indrukwekkend. Leuke en bijzondere waarnemingen hier zijn bijvoorbeeld de dagvlinders koninginnepage, kleine parelmoervlinder, hooibeestje en groot dikkopje. Er komen maar liefst vijf soorten zandbijen voor die hun nest in de bodem maken, maar ook metselbijen, maskerbijen, pluimvoetbijen en groefbijen zijn waargenomen. En typische boerenlandvogels als kneu, gele kwikstaart, veldleeuwerik en roodborsttapuit. Het aantal regenwormen op de akkers is al redelijk goed. Op de Biesterhof lijkt het de goede kant op te gaan!

De interpretatie van de waargenomen biodiversiteit is niet altijd even makkelijk. Een getal voor soortenrijkdom is een getal dat weinig informatie geeft, tenzij je het ergens mee kunt vergelijken. Een mogelijke vergelijking is die met de situatie bij de buren die hun percelen op reguliere wijze beheren. Deze biodiversiteitgegevens zijn echter vaak niet voorhanden.

Een betere vergelijking is over de tijd, met herhaalde waarnemingen en deze leggen naast de situatie toen LvO het peceel aankocht (een zogenaamde nulmeting). Voor sommige van onze percelen zijn deze nulmetingen van de biodiversiteit beschikbaar, zij het meestal maar voor een deel van de monitoringsgroepen. Het duurt helaas een aantal jaren om verandering of verbetering in soortenrijkdom waar te nemen. Dat geduld hebben we soms niet, maar we zijn begonnen met meten.

TBB verzamelt en analyseert de monitoringsgegevens die jaarlijks door de vele vrijwilligers op onze percelen bijeen worden gebracht. 2022 was een opstartjaar, waarin de standaardprotocollen voor het uitvoeren van de monitoring van planten, bijen, dagvlinders, vogels en regenwormen zijn gedeeld met de percelenteams. Het doel is jaarlijks minimaal de basisvariant van de monitoring voor de genoemde groepen op alle percelen uit te voeren. We hopen in 2023 voor de meeste percelen een volledige set gegevens te mogen ontvangen.

Uiteraard zullen we de bevindingen delen met percelen en de leden van LvO. Momenteel leggen we de laatste hand aan een waterkwaliteitprotocol voor die perceelteams die hiermee aan de slag willen gaan. Met dit protocol, gebaseerd op de inventarisatie van waterbeesten, kun je de kwaliteit van de sloten op het perceel meten. Nieuw is ook dat alle aangekochte percelen nu zijn aangemeld bij Waarneming.nl. Dit is een website waar men waarnemingen over het voorkomen van plant en dier kan toevoegen. Dit houdt in dat naast de vrijwilligers van LvO die de monitoring uitvoeren iedereen haar of zijn gegevens over waargenomen soorten in een perceel kan invoeren, waardoor we op termijn een mooi overzicht krijgen van de vastgestelde biodiversiteit in onze percelen.

Voor veel percelen zijn we nog niet zover dat we al iets kunnen zeggen over de trends in biodiversiteit. Om deze leemte op te vullen schrijven we als team momenteel aan een kennisdocument over de invloed van natuurvriendelijke voedselproductie op verschillende aspecten van biodiversiteit, op basis van de wetenschappelijke literatuur.

Wetenschappelijke kennis geeft aan dat de transitie naar voedselproductie met oog voor de natuur wel degelijk succesvol kan zijn voor de soortenrijkdom, al kunnen we dit zelf voor onze percelen nog niet bewijzen. Maar dat bewijs komt eraan!

Matty P. Berg

Voorzitter TBB