Op 30 april bezochten tien leden van het perceelteam Lettele en het kennisteam Beheer en Ontwikkeling het bedrijf De Melkbrouwerij van beheerboer Rick Huis in ’t Veld, die hij samen met zijn vrouw runt.

Het bedrijf produceert vooral biologische melk van MRIJ-koeien (dubbel-doel koeien, dus ook geschikt voor vlees). De koeien mogen hun hoorns houden. Hiervoor is een speciale (open) stal gebouwd, waarin de koeien genoeg ruimte hebben om op een natuurlijke wijze de onderlinge rangorde te bepalen, zonder dat hierbij echt koeien gewond raken. Het gesprek ging over de bedrijfsvoering, droogte en ook over de verschillende distributiekanalen waarvan Rick gebruik maakt voor de afzet van zijn melk en melkproducten (yoghurt, karnemelk, boter en kefir).

Na deze introductie liepen we via de weilanden naar de 4 hectare van Land van Ons. Hierbij liepen we langs een vorig jaar aangeplante strook productiebomen en struiken. Hier liet Rick ons een innovatie zien, waarbij de dauw ’s nachts onder aan de stam van de boompjes wordt opgevangen en in een ondergrondse reservoir komt, waarvan de nog jonge wortels van de boom vervolgens kunnen profiteren. Deze innovatie wordt inmiddels op grote schaal toegepast in bijvoorbeeld de Sahel-regio en er wordt nu gekeken of het (met het oog op klimaatverandering) mogelijk op profijt heeft in het Nederlandse klimaat.

Aangekomen op het stuk van Land van Ons haalde Michiel Bussink Elise van de Veen op. Zij was rechtstreeks naar het perceel gegaan en was op het achterste stuk al druk in de weer om insecten te tellen! Rick nam opnieuw het woord, nu om over het stuk land te vertellen. De geschiedenis van het perceel is enigszins onduidelijk. Voordat het van Land van Ons werd, was het eigendom van de naastgelegen varkensboer. Wat voor een beheer hij toepaste is niet bekend, Rick wist wel dat een lokale paardenboer het af en toe maaide. Rick vertelde ook dat het stuk in tweeën te delen valt, waarbij het achterste stuk meer leem is, en het (grotere) voorste stuk meer zanderig. Dit verschil is ook duidelijk terug te zien in de Eurofins-metingen en in de regenwormentelling die later op de middag werd uitgevoerd. Afgelopen winter hebben Land van Ons-vrijwilligers bomen geplant langs de veldranden (o.a. wilgen en peren) en dit voorjaar heeft Rick het gras doorgezaaid met een kruidenrijk mengsel, inclusief klaver. Hij zal dit stuk voorlopig in gebruik nemen voor beweiding door zijn MRIJ-koeien, en zei open te staan voor verdere beheersplannen en ideeën. Hierop volgde een interessante discussie over welke doelen Land van Ons zou moeten nastreven in relatie tot biodiversiteit versus productie.

Onder andere de voor- en nadelen van het verschralen van het land kwamen hierbij ter sprake. Voor Rick is het uiteraard uiteindelijk ook belangrijk dat er economisch rendement te halen valt uit zijn afspraken met Land van Ons omtrent het beheer.

Aansluitend hierop sprak Gerrit Hendriksen als veldbioloog over de waarde van dit gebied wat betreft de flora. Hij kondigde aan dat hij met Ben de Vinder vanuit de KNNV een inventarisatie zou maken van de soortenrijkdom van het perceel en dit zullen monitoren. Die inventarisatie vond plaats op 3 mei en leverde 64 verschillende plantensoorten gevonden, wat een behoorlijk groot aantal is, en dus een goede uitgangspositie voor het beheer. Download hier de rapportage.

Ben legde vervolgens de concepten resiliency en tipping point uit vanuit het perspectief van ecosystemen. Een interessant verband dat Ben hierbij legde is dat van ecosystemen en sociaal-ecologische systemen. Hoe Land van Ons naar concepten als biodiversiteit kijkt en welke rol zogeheten ecosysteemdiensten in de toekomst zullen spelen maken hier deel van uit. De natuur kan niet los gezien worden van de mens, en vice versa.

Na Ben volgde ondergetekende met een korte herhaling van wat de Soil Navigator precies is en wat zijn scriptieproject in grote lijnen inhoudt. Matty Berg nam vervolgens het woord om het praktijkgedeelte van de middag in te leiden, waarna we al plantjes kijkend naar het achterste stuk van het perceel liepen om daar te beginnen met het tellen van regenwormen.

We namen op twee plekken op het achterste stuk grondmonsters en telden regenwormen. Hetzelfde is gedaan op het voorste stuk. Dit onderzoek nog worden voortgezet.

Na het veldwerk te hebben afgerond liepen we terug naar de boerderij voor een laatste kop koffie, waarna de meesten weer huiswaarts keerden. Jeanne Mertens, Janneke Hoekstra en ondergetekende gingen echter nog met Michiel Bussink mee naar de Proeftuin Lettele, waar hij samen met Rick een kleinschalig agro-forestry-project heeft opgezet. Ze hebben in stroken (voornamelijk) notenbomen geplant, waarbij Rick op de grasstroken ertussen zijn koeien beweid. Achteraan heeft Michiel ook een klein voedselbosje geplant.

Gezien het verloop van de dag zelf en de enthousiaste reacties, denk ik dat we kunnen spreken van een geslaagde en leerzame dag, waarin zowel in de breedte als in de diepte een aantal interessante onderwerpen zijn aangesneden en veel kennis is gedeeld.

Tekst: Howard Koster
Foto’s: Jan Malschaert