Begin dit jaar werd Land van Ons eigenaar van twee percelen akkerland aan de Hoge Valksedijk in Ede. Pionieren op historische grond was de subtitel van de Ruimtelijke Analyse. Dat was een knipoog naar het historische feit dat op de plek van deze percelen het eerste vliegtuig in ons land opsteeg en landde. Het was luchtvaartpionier Jan Hilgers die hier van 1910 tot 1921 luchtvaartgeschiedenis geschreven heeft. Maar is dat dan de geschiedenis die we er nu willen laten herleven? Ik dacht het niet!

Dankzij Marcel van Silfhout, pachter van het perceel, bestuurder van de Stichting GraanGeluk, duiken we in één klap 22 eeuwen verder terug in de tijd. We komen dan terecht in de IJzertijd, een periode die duurde van ongeveer 300 jaar voor Christus totdat de Romeinen ons land binnenvielen.
Het is de periode waarin de bewoners van ons land ijzeren gereedschap zijn gaan maken. Daardoor werd het makkelijker om het land te bewerken. In die periode legde men systematisch akkertjes aan, niet groot, zo’n 40 bij 40 meter, raatakkers genoemd. Als zo’n akkertje uitgeput was werd het naastgelegen stukje grond ontgonnen voor een nieuw akkertje. En zo ‘wandelden’ de boeren uit die tijd door het landschap.

Zo ook tussen Ede en Lunteren. Tien jaar geleden zijn bij Wekerom sporen van een ijzertijdboerderij opgegraven. Deze is gereconstrueerd, met een aantal raatakkertjes eromheen. De percelen van Land van Ons liggen in dit gebied en in de nabijheid zijn op de hoogtekaart de structuren van de raatakkertjes nog steeds zichtbaar.

Dit maakte Marcel van Silfhout razend enthousiast. Als onderzoeksjournalist stuitte hij regelmatig op misstanden in ons landbouwsysteem. Hij ontdekte dat de oude landbouwmethoden voor de bodem en de biodiversiteit in veel opzichten beter waren, ook al ging er ook in het verleden wel eens iets ‘grondig’ mis. We kennen natuurlijk niet voor niets de zandverstuivingen.

Voorhem was dit inzicht aanleiding om zelf te gaan boeren en te kijken of er op de oude manier oude gewassen teruggeteeld kunnen worden. Hij richtte de Stichting GraanGeluk op en begon met een handjevol graan op een stukje grond in de buurt van Wageningen. Het vermeerderen van de zaden lukte goed en een paar jaar later had hij al een oogst, waarvan hij brood en bier kon (laten) maken.

Nu teelt hij op meerdere plekken meerdere gewassen, bij voorkeur op dezelfde kleinschalige manier als in de ijzertijd. Daarom was Marcel van Silfhout ook zo blij dat hij de percelen van Land van Ons bij Ede kon pachten. Hij gaat op de percelen in negen stroken oude gewassen telen, gewassen die voor een groot deel ook teruggevonden zijn bij de ijzertijdboerderij bij Wekerom, bijvoorbeeld Brabantse grijze boekweit, Veluwse kruiprogge en Aalter troshaver, maar ook gewassen als vlas, hennep veldbonen en mosterdzaad. Door deze gewassen op de percelen te zetten, hoopt hij over al die gewassen meer te weten te komen: wat doen deze gewassen op het gebied van bodemleven, biodiversiteit, watervasthoudendheid (capillaire werking) in verband met droogte en klimaatverandering, wat is de klimaatrobuustheid van de verschillende gewassen en het opnamevermogen van de pesticideresiduen per gewas. Is het wel of niet veilig om er humane teelt van te maken of diervoeder of is de oogst met deze ‘uitmijning’ eerst ‘chemisch afval’? Immers, de afgelopen jaren zijn er op de percelen bollen geteeld en daarbij is er kwistig met gif gespoten.

De onderzoeksresultaten zijn van groot belang voor de regeneratieve agro-ecologische landbouw, zowel de gangbare als de biologische. En ondertussen herleeft er een stukje historie. Daarom zijn we als Land van Ons met hem in zee gegaan.

Zie ook Graangeluk en LinkedIn.

Tekst: Henk Verschoor, april 2023