De vele vormen van duurzame landbouw

De naoorlogse of industriële landbouw staat steeds meer ter discussie. De alternatieve vormen schieten als paddenstoelen uit de grond en buitelen vervolgens over elkaar heen: kringlooplandbouw, natuurinclusieve landbouw, permacultuur, biologische en biologisch-dynamische landbouw, agro-ecologie, CSA…

Om door de bomen het bos te blijven zien hieronder een typering van verschillende duurzame landbouwsystemen.

‘Land van Ons stelt bij voorkeur uitgehongerde of gekwetste grond beschikbaar aan boeren/pachters met de opdracht die te verrijken zodat er weer duurzame landbouw op te bedrijven valt.’ Dat is mijn uitleg als mensen vragen wat we als burgerinitiatief nastreven. Hoe die boer dat gaat doen maakt vooralsnog niet uit. Hij of zij heeft de keuze uit een grote variatie duurzame landbouwvormen. Ze hebben allemaal dezelfde intentie: voedselrijke en schoon grond. In de wijze waarop verschillen ze af en toe.

Natuurinclusieve landbouw

Dit is een extensieve manier van landbouw bedrijven waardoor de biodiversiteit toeneemt. Concreet betekent dit minder intensief gebruik van (kunst)mest, gewasbeschermingsmiddelen en externe mineralen (krachtvoer). Voor de boeren van Land van Ons is dit de basis van hun bedrijfsvoering, verdieping van dit principe is mogelijk met onderstaande methoden.

Regeneratieve landbouw

Bij dit landbouwprincipe staat de bodem centraal, en minder hetgeen erop groeit. Dus verzorgt en voedt de boer niet zozeer de gewassen, maar het bodemleven. Volgens dit principe kan dat alleen met zo weinig mogelijk grondbewerking, een constante bodemdekking en bemesting die is afgestemd op de behoefte van het bodemleven. Regenereren (weer tot leven wekken) is de kracht van deze werkwijze. Boven de grond ontstaat uit de symbiose tussen veel verschillende gewassen een overvloed aan opbrengst. Deze overvloed is de natuurlijke reactie van een ecosysteem als het in balans blijft. Een veel toegepaste vorm van regeneratieve landbouw is de permacultuur, waarvan we het voedselbos een bekend voorbeeld is.

Kringlooplandbouw

Uitgangspunt van deze landbouwmethode is dat alle reststromen van de voedselproducten, eigenlijk ook menselijke uitwerpselen (humanure), terugkeren naar de grond waar het voedselgewas is verbouwd. In de middeleeuwen was dat rond de grote steden heel gebruikelijk. In onze tijd maken hygiënerichtlijnen, maar ook onze cultuur, een echte kringloop eigenlijk niet mogelijk. In deze methode is de consument (mens) niet alleen ontvanger maar ook leverancier binnen de voedselketen.

Kringlooplandbouw is wat anders dan gesloten of zelfvoorzienende landbouw. In dat geval voorziet een gemengd landbouwbedrijf (vee en voedergewassen) in zijn eigen mineralenbehoefte (voer en mest). Of leveren een (regionale) groep specialiseerde bedrijven (akkerbouw, tuinbouw, varkenshouderij, melkveehouderij, etc.) elkaar de noodzakelijke mineralen. Het principe is vergelijkbaar met kringlooplandbouw: alle mineralen terugbrengen naar de bron.

Gemeenschapslandbouw of CSA

Deze methode brengt de oorspronkelijke marktwerking (afhankelijkheid) tussen boer en burger weer in evenwicht. Het is dan ook meer een economisch dan een landbouwkundig systeem. Boeren en burgers zoeken elkaar op en maken voor een langere tijd afspraken over gewenste producten en over de (eerlijke) prijs ervan. In gemeenschap (van goederen) dragen alle deelnemers de verantwoordelijkheden, risico’s en opbrengsten van het boerenbedrijf. Vandaar gemeenschapslandbouw of community supported agriculture (CSA). Voorbeelden hiervan zijn Herenboeren, Stadsboeren, zelfoogsttuinen . Een overzicht van 130 agrarische gemeenschapsbedrijven in Nederland vind je hier.

Agro-ecologie

is een oppositiebeweging die in tegenstelling tot de voedselindustrie ecologie op het agrarische bedrijf gelijk stelt of hoger acht dan de bedrijfseconomie en lokaal boven globaal. Hieronder vallen eigen alle (lokale) regeneratieve landbouwvormen zoals biologisch-dynamisch, biologisch, permacultuur, CSA. Meer info hier.

Samengevat is een natuurinclusieve landbouw vanzelfsprekend voor de boeren van Land van Ons en is het streven dit letterlijk te verdiepen naar een bodem voor regeneratieve landbouw. Onze boeren kunnen vervolgens kiezen of ze hun producten via de vrije markt of gemeenschapslandbouw te gelde maken. Voor 100% kringlooplandbouw is de tijd nog niet rijp, dat kan vanuit de agro-ecologie meer draagvlak krijgen.

Tekst: Steven Berendsen