Regelmatig wordt het idee geopperd om landbouw en natuur meer te scheiden. Natuur te concentreren in Natura 2000 gebieden, duurzame landbouw daarom heen en in de rest van Nederland de meer industriële landbouw. Dit klinkt misschien logisch, maar dit idee is juist wat het landschap, de boer en de biodiversiteit schaadt. Wij bepleiten delen: boerenland waarop biologisch en natuurinclusief boeren de standaard is.  

De voorstanders menen dat voedselproductie en natuur elkaar niet in de weg moeten zitten. Maar scheiding betekent dat boerenbedrijven moeten verdwijnen of verplaatst worden. Hiermee lossen we echter het stikstofprobleem niet op. De gezondheidsrisico’s door gebruik van pesticiden blijven eveneens bestaan. Bovendien zien we in het huidige politieke klimaat geen draagvlak voor uitruil van boerenbedrijven en natuur.  

Herstel biodiversiteit 

Wij zien op de 25 percelen landbouwgrond van Land van Ons dat ‘delen’ werkt in de praktijk. Wij combineren hier biologische landbouw met gerichte maatregelen voor weidevogels en andere boerenlandsoorten. Dit leidt tot biodiversiteitsherstel, een toekomstbestendig verdienmodel voor de boer en een inspirerend landschap. We hebben inmiddels veel tevreden pachters die het hele seizoen worden omringd door een grote vogelrijkdom. 

Voedselzekerheid 

Laten we beginnen bij de mythe dat omschakelen naar biologische en natuurvriendelijke landbouw leidt tot honger. Wereldwijd is er genoeg voedsel. Honger komt voort uit een slechte verdeling van voedsel, conflicten en oorlogen, logistieke problemen en misoogsten door klimaatextremen. Hierdoor gaat volgens de FAO (Voedsel en landbouworganisatie van de Verenigde Naties) 1/3 van het geproduceerde voedsel verloren of belandt niet op de juiste plek.  

Betere kwaliteit voedsel 

Nederland heeft veel kennis over voedselproductie en –opslag te bieden dankzij onze goede kennisinstellingen en bedrijven. We kunnen beter focussen op ondersteunen van de productie en logistiek in andere landen in plaats van voedsel te exporteren. Daarmee verstoren we ook lokale markten. Voor voedselzekerheid kunnen we ons beter richten op Europa. Laten we vooral kiezen voor verbetering van de kwaliteit van onze voeding. De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving benadrukte de extreem hoge gezondheidskosten van kwalitatief ondermaats voedsel.  Europeanen worden ziek van te veel en slecht voedsel. 

Minder export van zuivel 

Nederland exporteert het merendeel van haar producten naar de ons omringende landen. Zuivel gaat voor bijna 2/3 de grens over (bron Nederlandse Zuivelorganisatie). We moeten ons afvragen of we hier als maatschappij niet een te hoge prijs voor betalen. Als veel meer boeren zouden omschakelen naar biologische en natuurvriendelijk geproduceerde zuivel, valt er minder te exporteren. Maar dit draagt wel fors bij aan de oplossing van het stikstofprobleem en het verminderen van andere gezondheidsrisico’s voor mens en ecosysteem.  

Biologische melk: winst voor de weidevogels 

Voor de hoogproductieve gangbare koe zijn grote hoeveelheden stikstofrijk veevoer en kunstmest nodig om de groei van gras op te peppen. Hierbij wordt ook nog eens veel fossiele brandstof gebruikt. Voor de biologische boer met minder koeien kan melk toch goed renderen, door de lagere kosten voor veevoer, geen kunstmest en bestrijdingsmiddelen én een lagere rekening van de dierenarts en de loonwerker. Alleen moet de consument dan óók omschakelen en meer biologische melkproducten kopen. Beter voor de eigen gezondheid én winst voor de weidevogels. Voor de prijs hoeft de consument het niet meer te laten: het prijsverschil tussen biologische en gangbare zuivel in de supermarkt is beperkt en soms zelfs nihil. 

Overstap op plantaardig voedsel 

Voor plantaardig voedsel is dat helaas nog niet het geval, vanwege de extra kosten voor gifvrije onkruidbestrijding. Daarom moet de overheid actief sturen op een eerlijke prijs hiervoor en innovatie stimuleren. Zo wordt de overstap naar meer plantaardig voedsel ook aantrekkelijk voor consumenten.  

Regie grondgebruik hard nodig 

Maar de allerbelangrijkste opgave voor de overheid om de landbouw èn de biodiversiteit te stimuleren is weer regie op grondgebruik te voeren. Onze grond is van collectief belang, maar door de liberalisering rijzen de grondprijzen de pan uit. Hierdoor zien jonge boeren en boeren die willen extensiveren – voor behoud van de biodiversiteit- geen perspectief meer in Nederland. De grote uittocht is al lang aan de gang. Als we niets doen, blijven alleen grote industriële boerenbedrijven over. Een somber toekomstbeeld.  Het landbouwsysteem moet dus ingrijpend op de schop. En dat kan. We hebben het eerder gedaan.  

Dr Janneke Hoekstra, bestuurslid  

Ir Gert Jan Noij, voormalig onderzoeker bij de Wageningen Universiteit  bodem, water, melkveehouderij. Vrijwilliger. 

Prof dr Matty P. Berg, sectiehoofd Ecology and Evolution, Amsterdam Institute for Life and Environment,  Vrije Universiteit Amsterdam. Vrijwilliger