Land van Ons is niet verbaasd dat het Landbouwakkoord is geklapt. Van polderen met de gevestigde partijen moet je geen transitie verwachten. Het oude denken prevaleert en daar kan de oplossing niet vandaan komen.
Al sinds de oprichting werkt Land van Ons vanuit de eigen kracht van burgers én boeren aan een langetermijnoplossing voor de gigantische problemen op ons platteland. De onderhandelingen over een landbouwakkoord resulteerden de afgelopen maanden in een tsunami aan berichten, rapporten, debatten, programma’s en meningen. Tot in de haarvaten van de Nederlandse samenleving is het besef inmiddels doorgedrongen dat er iets heel erg mis is met de landbouw en dat het zo niet langer kan. Ons platteland moet in megatransitie. En dat vraagt leiderschap. Dat vraagt lef. Dat vraagt nieuw denken.
Vaak wordt genoemd dat er zo’n enorm verlies (65%) aan biodiversiteit is geweest de afgelopen 50 jaar. Dat wordt – terecht – voor het overgrote deel direct toegeschreven aan de intensivering in de landbouw. In 50 jaar nam het aantal boeren en tuinders af met dezelfde cijfers: 65%. Er wordt nu veel ophef gemaakt van ‘gedwongen stoppen’, maar als we ‘gewoon zo doorgaan’ zijn er in 2050 waarschijnlijk minder dan 25.000 boeren en tuinders in ons land, nog maar 6 % van het aantal in 1950. Land van Ons ziet dat niet als een goede ontwikkeling.
Het ‘nieuwe denken’ vertegenwoordigd door Biohuis en de NAJK bleef wél aan tafel bij het landbouwakkoord; misschien zelfs wel tegen beter weten in. In de hoop dat het leiderschap zou opstaan. We zien de teleurstelling bij onze partners, en in onze eigen community. Dit voelt terug bij af.
Tegelijkertijd: het wordt nooit meer zoals het was. Land van Ons ziet het besef groeien bij burgers, boeren, supermarkten, banken en het agro-economisch complex om hen heen dat het echt anders moet. En ook bij opleiding- en onderzoeksinstellingen en adviesbureaus. Aan hen is onze boodschap: we houden vol. We zijn op de goede weg. En we blijven geloven in de oplossing. Want die is er echt. De transitie in de landbouw is ingezet en gaat gewoon door, akkoord of geen akkoord.
In het oude systeem blijven kunstmest en bestrijdingsmiddelen ‘nodig’ om het maximale uit de bodem te halen, tot ver voorbij de draagkracht van de natuur. En omdat dat nog niet genoeg voer oplevert, zal Nederland ook nog steeds veel moeten importeren om de veestapel te voeden. Tot schade van de water-, bodem- en luchtkwaliteit in Nederland én tot schade van de biodiversiteit en voedselvoorziening elders in de wereld en verwoesting van onze tropenbossen (de longen van de aarde).
Voor een transitie naar een echt duurzaam landbouwsysteem is het nodig af te stappen van de huidige bulkproductie en te kiezen voor hoogwaardige voedselproductie en -consumptie. Daarbij hoort een beprijzing van de producten en een inkomenspolitiek die het eenieder mogelijk maakt – en zelfs aanmoedigt! – gezond en duurzaam voedsel te kopen en de boer om ervan te leven.
Land van Ons pleit daarom voor een gemaximeerd aantal koeien per hectare, gebruik van 10% van het land voor biodiversiteitsherstel door aanleg van struweelhagen en inheems beplante akkers, met een eerlijke beloning van deze diensten voor de boeren. En niet onbelangrijk: het tenietdoen van het prijsverschil tussen biologisch en gangbaar geproduceerd voedsel.
Laten we ook goed kijken naar grondeigendom en grondspeculatie. Er wordt namelijk in Nederland niet alleen met grond voor woningbouw maar ook met landbouwgrond gespeculeerd. De marktwaarde van landbouwgrond blijft maar stijgen en legt grote druk op de boer om te intensiveren en steeds grootschaliger te werken. Geld lenen om grond te kopen voor extensivering wordt door de hogere eisen die banken stellen aan de rentabiliteit en liquiditeit voor boeren steeds lastiger. Voedselproducenten worden daardoor verdrongen door kapitaalkrachtiger investeerders. Het zou helpen als het groene sparen – het kopen van m2 landbouwgrond voor verduurzaming – in dezelfde fiscale categorie zou vallen als een spaarrekening bij de bank (en niet in box 3 zoals nu het geval is). Wij gaan ons daar de komende tijd sterk voor maken.
De échte landbouwtransitie komt van nieuwe spelers en niet-gevestigde belangen in de landbouw, zoals Land van Ons en andere boer-burger-collectieven. Land van Ons investeert óók in landbouwgrond, maar niet om deze ‘af te pakken’ van de boeren, maar om het boeren mogelijk te maken te extensiveren, om te schakelen naar biologische landbouw, of zelfs een heel nieuw bedrijf te starten. Onze circa 25.000 deelnemers leggen geen geld in om financieel gewin – want dat is er niet – , maar om de biodiversiteit op het platteland te herstellen. Wij gaan daar sowieso mee door. Voor een hoopvolle toekomst met een boerenland vol leven.