Insecten en vogels worden in de landbouwgebieden steeds zeldzamer. Er bloeit te weinig en te kort om hen te voeden. Om de biodiversiteit te verhogen streeft Land van Ons onder meer naar (her)introductie van bloeiende productiegewassen. Door te ondersteunen bij de productontwikkeling en afzet, zet Land van Ons zich in om de teelten voor boeren ook rendabel te maken. De boekweitproducten zijn bij de meeste deelnemers inmiddels bekend. De huttentut-olie staat op stapel en een volgende uitdaging vormen lisdodde, lupine en cranberries. Stuk voor stuk aantrekkelijke gewassen die de biotoop vormen van insecten en die eveneens geschikt zijn als hoogwaardig voedsel of voer. Maar de weg naar nieuwe teelten is hier en daar hobbelig.

Zoeken naar biodiversiteit

Dat het anders moet, beseft Land van Ons zeker. Al sinds zijn de oprichting van de coöperatie wordt gezocht naar manieren om de biodiversiteit in het agrarisch gebied te herstellen, passend bij de eigen doelstellingen.

Onder meer door de introductie van nieuwe gewassen en de herintroductie van oude. Een eerste ervaring werd al opgedaan met de herintroductie van boekweit. Dit gewas is door zijn langdurig bloeiende stadium van acht weken aantrekkelijk voor talrijke insecten en trekt daarmee ook vogels aan. Ooit was op de arme Nederlandse zandgronden 100.000 ha boekweit te vinden . Inmiddels is dat aantal gereduceerd tot 60 omdat het de boer onvoldoende verdiensten oplevert. De langdurige bloei gaat ten koste van de opbrengst en is weinig ‘efficiënt’. Het gewas is gevoelig voor vocht, wat het risico op mislukte oogsten versterkt.

Bas van Goor, bestuurslid van Land van Ons met de portefeuilles Percelen resp. Gewassen: ‘De huidige akkerbouw in Nederland wordt gedomineerd door voedermais, aardappelen, uien en suikerbieten. Insecten hebben hier weinig aan en de bodem verarmt. De vogels blijven daarmee ook weg. Door ons intensieve bodemgebruik is de bodem feitelijk dood en moet voortdurend bemest worden. Een heilloze weg.’

Boekweitberg

Land van Ons pakte de handschoen op en begon op het eerste aangekochte perceel, de Holtesch bij Hooghalen, met de productie van boekweit . Het ging zo voorspoedig, dat het project bijna aan haar eigen succes ten onder ging en er een ware ‘boekweitberg’ ontstond.

Bas van Goor: ‘Deze situatie leidde binnen het bestuur tot de vraag welke rollen Land van Ons wil vervullen. Want produceren is éen ding, maar het verwerken, verpakken en de distributie van de producten zijn heel andere takken van sport.’

Het boekweitoverschot is inmiddels grotendeels verwerkt in diverse producten, zoals boekweitpannenkoekenmeel, boekweitpasta’s, boekweitkoekjes en -crackers. De weg naar de consument is gevonden via diverse wegen: enkele Natuurwinkels en Ekoplaza’s die de producten in het assortiment hebben opgenomen, vaak gekoppeld aan achtergrondinformatie over lidmaatschap; producten worden verkocht via streekmarktstands, via Buurderijen, een netwerk van korte ketenleveranciers en afnemers, en daarnaast zijn de producten online bij Land van Ons te bestellen. Ook kregen deelnemers zakjes boekweitkorrels die verspreid konden worden.

Huttentut voor het eeuwige leven

Met de boekweitervaringen in het hoofd besloot het bestuur verdere stappen te zetten als het gaat om het telen van bloeiende gewassen als belangrijke stap richting de noodzakelijke en door Land van Ons gewenste biodiversiteit.

Bas van Goor: ‘Binnenkort beginnen we onder meer met de verwerking van huttentut en lupine. Huttentut geeft een rijke olie, die nootachtig smaakt en die een uitstekend alternatief zou kunnen zijn voor olijfolie die vanuit andere landen moet worden aangevoerd. Ook zou het leiden tot een langer leven. In Oud Ade gaan we waarschijnlijk volgend jaar met lisdodde en cranberry’s aan de slag..

We hebben het tij mee. Juist nu zien steeds meer mensen dat we niet op de weg van intensieve landbouw door kunnen en wordt gezocht naar alternatieven. Ook in Europees verband zijn de tekenen kristalhelder. Met de praktijk van Land van Ons kunnen we laten zien dat er alternatieven zijn. Dat er een markt is. Lokaal, streekgebonden, met korte ketens. Om boeren over de brug te krijgen die de stap nog niet durven nemen.’

Voorbeeldfunctie

De transitie van het agrarisch bedrijf naar duurzame landbouw vergt een lange weg. Land van Ons ziet een duidelijke voortrekkersrol en vervult een voorbeeldfunctie. Laten zien aan boeren dat het anders kan, in de hoop en met de verwachting dat boeren het stokje overpakken. Decennialang zijn boeren de weg van grootschaligheid op gestuurd. Het hele systeem, van banken, landbouwonderwijs, tot aan de op prijs concurrerende supermarktketens heeft geleid tot een verarmd landschap met marginale biodiversiteit. Met de initiatieven van Land van Ons is een tegenbeweging in gang gezet. Een welkome weg uit een beknellend systeem waar geen voldoening uit te behalen is.

Johanna van der Werff, 24-09-2021